RaLLy Racing là gì ?
RaLLy Racing là hình thức đua xe gián tiếp, xem tay đua nào hoàn thành vòng đua trong thời gian nhanh hơn.
Giải vô địch đua xe thế giới (WRC) bắt đầu vào năm 1973 và được tổ chức bởi FIA (Fédération Internationale de l'Automobile). Đây là loạt giải đua xe đua hàng đầu trên toàn cầu. Tất cả các phương tiện tham gia WRC phải được phát triển từ ô tô sản xuất hàng loạt và thi đấu trên các tuyến đường được chỉ định, bao gồm nhiều địa hình khác nhau, bao gồm rừng nhiệt đới, đường lầy lội, đường phủ đầy tuyết, sa mạc và đường núi quanh co.
Dựa trên thông số kỹ thuật của xe, các cuộc đua WRC được chia thành hai loại chính:
Nhóm sản xuất N và Nhóm sửa đổi A.
Mỗi nhóm lại được chia thành bốn loại phụ dựa trên dung tích động cơ.
Nhóm A: A8: Xe cải tiến có dung tích trên 2000cc A7: Ô tô cải tiến từ 1601-2000cc A6: Ô tô cải tiến từ 1401-1600cc A5: Ô tô cải tiến có dung tích lên tới 1400cc.
Nhóm N: N4: Sản xuất ô tô có dung tích trên 2000cc N3: Sản xuất ô tô có dung tích từ 1601-2000cc N2: Sản xuất ô tô từ 1401-1600cc N1: Sản xuất ô tô có dung tích đến 1400cc
Mỗi nhóm yêu cầu tối thiểu 5 xe để tranh tài ở mỗi hạng mục; nếu không đủ 5 xe thì sẽ được thăng tiến bắt buộc lên nhóm cao hơn để đua.
Mỗi sự kiện WRC bao gồm 2 ngày trinh sát, 1 ngày kiểm tra thiết bị và 3 ngày đua. M
ỗi sự kiện được chia thành 3 chặng, với khoảng 15 đến 25 giai đoạn đặc biệt (SS) cho mỗi sự kiện.
Các tuyến SS này bị đóng cửa đối với công chúng và thường có chiều dài từ 10 đến 50 km.
Tổng quãng đường trong các chặng SS được giới hạn ở 400 km.
Người chiến thắng được xác định bằng thời gian tích lũy mà mỗi tay đua cần để hoàn thành tất cả các chặng SS, tính đến phần mười giây gần nhất, với tốc độ dự kiến trung bình là 110 km một giờ và tối đa là 132 km một giờ.
Hệ thống tính điểm của WRC tương tự như F1. Điểm cho 8 vị trí đầu tiên lần lượt là 10, 8, 6, 5, 4, 3, 2 và 1. Những điểm này đóng góp vào cả điểm cá nhân của người lái xe và điểm hàng năm của đội. Đội và tay đua có số điểm cao nhất cuối năm sẽ giành danh hiệu vô địch.
Quy định của FIA quy định rằng mỗi đội của nhà sản xuất chỉ được phép đưa ra hai chiếc xe cho chức vô địch. Hơn nữa, các đội tham gia phải cạnh tranh trong suốt cả năm để tranh giành điểm đồng đội hàng năm. Xem xét các quy định này, điểm của đội được trao dựa trên thành tích của hai tay đua xuất sắc nhất trong đội.
Các nhà sản xuất được yêu cầu tham gia ít nhất mười sự kiện hàng năm, trong đó có ít nhất hai sự kiện bên ngoài Châu Âu.
Khác với các cuộc đua vòng quanh điển hình như F1, 24h lemans ... Rally không đua trực tiếp giữa các phương tiện. Thay vào đó, các xe được tính giờ theo đồng hồ. Những chiếc xe xuất phát theo từng khoảng thời gian và trọng tâm là đạt được thời gian tốt nhất qua từng chặng.
Đồng hồ: Người chiến thắng cuối cùng của cuộc đua được xác định bằng lượng thời gian dành cho tất cả các chặng ít nhất.
Hệ thống điểm: Điểm được trao dựa trên vị trí của các tay đua trong mỗi chặng đua. Điểm tích lũy sẽ xác định tay đua và đội vô địch hàng năm.
Kiểm soát thời gian: Cuộc biểu tình diễn ra theo một thời gian biểu nghiêm ngặt. Hình phạt được áp dụng đối với trường hợp đến sớm hoặc đến muộn tại các trạm kiểm soát.
Khu dịch vụ: Sau khi hoàn thành một số giai đoạn nhất định, xe được phép có thời gian nhất định để sửa chữa. Hình phạt về thời gian được áp dụng nếu vượt quá giới hạn này.
Động cơ và hộp số: Xe WRC thường có hộp số tuần tự 6 cấp nằm gần bảng điều khiển. Việc chuyển số được thực hiện bằng hệ thống lẫy chuyển số, với thời gian chuyển số mất khoảng 50 mili giây.
Xe WRC sử dụng động cơ tăng áp 2.0 lít sản sinh công suất lên tới 300 mã lực, kết hợp với hệ dẫn động bốn bánh. Chúng được trang bị lốp cỡ lớn, được thiết kế đặc biệt phù hợp với nhiều địa hình khác nhau.
Lựa chọn lốp xe: Việc lựa chọn lốp xe là rất quan trọng, tùy thuộc vào điều kiện bề mặt và thời tiết. Nhiều nhà sản xuất lốp xe khác nhau, chẳng hạn như Pirelli và Michelin, cũng cung cấp giải pháp chống thủng.
Ở môn raLLy racing thì các tay đua xuất phát theo thứ tự, không bị tay đua nào cản đường, chỉ với mục tiêu cố gắng chạy nhanh nhất có thể. Người nào chạy nhanh hơn (có thời gian vòng chạy ít hơn) sẽ là người xếp hạng cao hơn.
Ở môn raLLy racing thì thời gian hoàn thành cuộc đua là căn cứ trực tiếp để xác định kết quả.
Các cuộc đua raLLy thường không được tổ chức ở các trường đua chuyên dụng, mà được tổ chức ở các con đường giao thông (có thể là đường nhựa, đường rừng, đường hẻm v.v…) được khoanh vùng trong thời gian tổ chức đua.
Các giải đua xe raLLy nổi tiếng là Dakar Rally, World Rally Championship.
Cũng có thể coi các phiên chạy phân hạng F1 và phân hạng MotoGP là một kiểu đua Rally đặc biệt.
Theo thống kê năm 1975, 75 người đã bỏ mạng trên đường đua Dakar RaLLy - một trong những giải đua rally khắc nghiệt nhất thế giới. Đua trên địa hình thực, không một rào chắn, vì thế từ khi ra đời, nó luôn có sức hấp dẫn nghẹt thở với các tay đua cũng như người hâm mộ đua xe thể thao.
RaLLy Racing là "cái nôi" của môn thể thao đua xe
Là “cái nôi” của môn thể thao đua xe (motorsport), raLLy racing mang tới cảm giác hoang dại, nguy hiểm nghẹt thở trên từng km. Không một chặng nào trên đường đua raLLy giống nhau. Chúng thay đổi qua nhiều dạng địa hình vì thế đòi hỏi người tham gia có một bản lĩnh thép.
RaLLy Racing được cho là bắt nguồn từ Pháp, với cuộc đua dài 127 km từ Paris đến Rouen do tạp chí Le Petit tài trợ.
Đến tháng 1-1911, sự kiện Monte Carlo RaLLy tổ chức lần đầu tiên với tên gọi “raLLy”. Mô hình đi từ điểm A đến điểm B trở thành nền tảng hình thành thể thức đua raLLy hiện nay.
Từ lúc ra đời, thể thức đua raLLy đã trải qua nhiều thăng trầm, có lúc bị cấm do mức độ nguy hiểm của nó. Song qua nhiều thập kỷ cải tiến về phương tiện, kỹ thuật, cứu hộ,... RaLLy Racing ngày nay đã phổ biến và thu hút đông đảo người mến mộ.
Hiện nay raLLy racing có 2 thể loại đua là đua đường trường (Stage Rallies) và đua đường bộ (Road Rallies). Đua đường trường có địa hình phức tạp hơn, còn đua đường bộ thường diễn ra trên các đường cao tốc công cộng.
Cuộc đua thường diễn ra liên tục vào 3 ngày cuối tuần.
Người thắng cuộc tính dựa trên tổng số thời gian đua nhanh nhất qua các chặng. Có 15-25 chặng đua và nhiều chặng lên tới 24,000 km.
Điểm khác biệt của raLLy racing so với các thể thức đua khác là ở cách thức đua.
Tay đua thực hiện chặng đua thông qua ‘dẫn đường’ của người đồng lái (co-driver).
Đồng lái (co-driver) thường ngồi ghế sau điều hướng qua một bảng tốc độ chi tiết, dự đoán địa hình và điều hướng người lái đi đúng hướng, về đích nhanh nhất.
Nếu ở F1, việc hoàn thành đường đua phụ thuộc hoàn toàn vào người lái, thì với raLLy racing, người đồng lái sẽ kiểm soát hướng đi, tốc độ. Tính đoàn kết và linh hoạt xử lý tình huống đặt lên hàng đầu được đặt lên hàng đầu trong thời gian đua.
Với độ phức tạp và thời gian đua dài, raLLy racing mang đến những cung đường đua mạo hiểm bậc nhất.
Nổi tiếng như Dakar RaLLy từng tổ chức tại châu Mỹ và Saura Arabia.
Ban đầu, lộ trình đường đua kéo dài 10.000km từ Paris đến Dakar, thủ đô của Senegal, vắt qua cả 2 quốc gia Algeria, Niger.
Các tay đua tham gia không chỉ cần tốc độ nhanh mà còn phải đảm bảo mạng sống an toàn trước bão cát, giá băng, thú dữ, khủng bố...
Tiếp theo là giải đua raLLy lớn nhất hành tinh tổ chức bởi FIA: The FIA World Rally Championship (WRC).
Các đối thủ cạnh tranh qua 13 vòng. Mỗi vòng được tổ chức ở một quốc gia khác nhau với đặc điểm hoàn toàn khác nhau.
Ví dụ như RaLLy Thụy Điển có nhiều tuyết còn đường đua tại Wales Rally GB lại mưa và nhiều bùn.
Người chiến thắng sẽ đăng quang World Rally Champion vào tháng 11.
Một trong những điều thú vị và hấp dẫn nhất đối với những người hâm mộ WRC, đó là không phải những công nghệ cao siêu như F1, những cỗ máy xa xỉ như GT, mà chính những chiếc xe quen thuộc bạn thấy hằng ngày, thậm chí 1 chiếc y chang đang nằm trong ga-ra nhà bạn, đang vào cua ngọt ngào ở tốc độ 3 con số. Xe tham gia WRC dựng trên cơ sở các phiên bản thương mại động cơ 2.0l 4 xi lanh. Nhưng dù nhìn chúng tương tự như những chiếc xe thương mại, tất cả những gì thực sự về chúng lại hoàn toàn khác biệt.
Luật của FIA qui định mỗi chiếc xe đua trong WRC phải dựa trên khung hình tiêu chuẩn của 1 chiếc xe thương mại. Để tham gia WRC, chiếc xe sẽ được “lột trụi” chỉ còn từng phần khung kim loại. Những mối hàn theo kiểu điểm sẽ được thay thế bởi những “đường khâu” theo kiểu hàn mối nối. Tất cả những phần không cần thiết trên khung của 1 chiếc thương mại sẽ được loại bỏ để làm giảm trọng lượng xe.
Sau đó, người ta hàn vào bên trong xe 1 bộ khung bảo vệ như 1 cái lồng để chống biến dạng cabin khi tai nạn. Những công việc này tốn khoảng 700 giờ lao động, giúp bộ khung cứng và vững chắc hơn nhiều lần so với nguyên bản. Một minh họa rõ nét là sức chịu tải của bộ khung xe WRC cao gấp 10 lần xe nguyên bản.
Phần động cơ xe cũng được thay đổi rất nhiều. FIA qui định tất cả động cơ WRC phải có bộ phận giới hạn lượng khí nạp đường kính 34mm tại ống dẫn khí nạp của động cơ. Qui định này nhằm hạn chế công suất của xe ở tầm 300bhp. Thân động cơ và nắp xy lanh phải là của chiếc xe nguyên bản chạy trên đường công cộng, nhưng trục cơ, tay biên, piston, van, và trục cam được phép thay đổi. Tăng áp trên xe thường có áp suất tầm 4-5 bar. Trên xe nguyên bản nạp khí tự nhiên, áp suất ở điều kiện môi trường tiêu chuẩn là 1 bar.
Thường các xe có tăng áp hay bị trễ ga, nghĩa là phải mất 1 thời gian nhất định sau khi đạp ga, tăng áp mới phản ứng, làm việc tăng công suất cho động cơ không nhanh nhạy và kịp thời. Nhờ có hệ thống chống trễ cho tăng áp, vấn đề này được cải thiện, đồng thời áp suất luôn ở mức tối đa. Kết quả là momen xoắn của những chiếc xe ưa nhảy nhót và lội bùn này lên tới tầm 700Nm (tùy mức căn chỉnh cho các đường đua). Con số này tương đương với mức momen của động cơ 6.0l V12 lắp trên Ferrari Enzo.
Tất cả xe đua trong WRC đều dẫn động 4 bánh và trang bị hộp số bán tự động 6 cấp. Cơ chế sang số điều khiển điện tử cho phép các tay đua sang số không cần li hợp trong thời gian chỉ vài phần trăm giây; chỉ có các hộp số F1 mới có thể sang số với tốc độ tương đương.
Bên cạnh đó, hầu hết các xe đều có hệ thống xuất phát ở vòng tua cao như trên xe F1, giúp xe có khả năng rời vạch xuất phát nhanh nhất. Tuy vậy, những chiếc xe đua này vẫn có chân côn, các tay đua chỉ dùng nó khi đang dừng ở vạch xuất phát.
Nội thất với da bọc và trang thiết bị tiện nghi là điều xa lạ với xe đua. Và ở xe WRC, chỉ có kim loại trần trụi và 2 chiếc ghế bằng sợi carbon vừa vặn với 2 tay lái chính và phụ. Tất cả phiên bản thương mại của xe WRC đều có 4 chỗ, nhưng trên đường đua, khoảng trống phía sau được chiếm trọn bởi những chiếc ống của bộ khung bảo vệ. Trần xe đua WRC có đủ trang bị cần thiết cho môn thể thao mạo hiểm và bụi bặm này: bộ dụng cụ, bình chữa cháy và cả bánh dự phòng được cài vào, hoặc đặt bên dưới, giúp cho trọng tâm xe ở mức thấp nhất có thể.
Cánh gió và các hỗ trợ về khí động học khác cũng được cho phép trong rally. Không chỉ giúp làm mát các bộ phận như động cơ, phanh, và giữ độ ổn định cũng như tốc độ tối ưu cho xe như trong các môn thể thao tốc độ khác, những thiết kế khí động học cho rally còn phải giúp xe ổn định cả khi…BAY.
Cuối cùng là những thay đổi về điện và điện tử của xe. Giống như các xe đua khác, xe đua rally có phần mềm điều khiển các thiết bị như động cơ thay đổi tùy điều kiện đường đua, thời tiết, và khả năng của tay đua.
Kết quả của những thay đổi trên là một chiếc xe bề ngoài giản dị nhưng có khả năng đạt 100km/h từ lúc đứng yên trong khoảng 3 giây, nhanh hơn hầu hết các siêu xe thương mại. Khả năng tăng tốc này hiện diện trên tất cả các kiểu bề mặt đường đua. Và bên cạnh đó, khả năng đặc trưng của xe đua rally là những cú lết bánh, lách qua những gốc cây, trên 1 đường đua nhỏ hẹp đầy sỏi và bụi, ở tốc độ…hơn 200 km/h.
Peugeot 307 WRC Evo3
Động cơ: I4 1997cc; 4 tăng áp của Garret
Công suất: 300 bhp@5250 rpm
Momen xoắn: 580 Nm@3500+ rpm
Trọng lượng: 1230 kg
Ford Focus (Mk2) RS 08
Động cơ: I4 1997cc; 4 tăng áp của Garret
Công suất: 300 bhp@6000 rpm
Momen xoắn: 550 Nm@4000 rpm
Trọng lượng: 1230 kg
Dạng thân xe: Hatchback
Subaru Impreza (44S) WRC07
Động cơ: Boxer 4 xi lanh 1994cc; 4 tăng áp kiểu boxer của IHI
Công suất: 300 bhp@5500 rpm
Momen xoắn: 600 Nm@4000 rpm
Trọng lượng: 1230 kg
Dạng thân xe: Sedan
Mitsubishi Lancer WRC05
Động cơ: I4 1996cc; 4 tăng áp của Mitsubishi
Công suất: 300 bhp@5500 rpm
Momen xoắn: 550 Nm@3500 rpm
Trọng lượng: 1230 kg
Dạng thân xe: Sedan
Thử thách thay đổi liên tục nên hầu như xe đua raLLy phải có động cơ rất ‘trâu’
Năm 1997, loại xe dành riêng cho RaLLy ra mắt công chúng với quy định rất nghiêm ngặt. Mức dung tích tối thiểu là 2500cc. Tay đua có thể tăng dung tích động cơ lên 2.0L, bổ sung hệ dẫn động bốn bánh, và giảm trọng lượng xuống tối thiểu 1230 kg.
Ban đầu, các tay đua sử dụng xe hơi hệ dẫn động 4 bánh bán thời gian (4WD) khá nặng, khó điều khiển. Những năm 1980, những chiếc xe có hệ dẫn động cầu sau (RWD) ra đời khắc phục những mạnh mẽ khuyết điểm trên. RWD có trọng lượng nhẹ, mã lực phanh lớn, lực kéo lớn trên các bề mặt sỏi, đá.
Tiêu biểu có thể kể đến như Toyota Celica, Mitsubishi Celeste, Mitsubishi Lancer, Ford Capri, Datsun 240Z, BMW 2002 or 3-series, Mazda RX-3, RX-4 or RX-7, Opel Kadette, Datsun 510,...
Từ 2011-2016, quy tắc cho xe WRC thay đổi. Những chiếc xe nhỏ gọn với động cơ tăng áp trực tiếp lên tới 1.6L, với bộ lọc khí 33mm và cảm biến áp suất tuyệt đối là 2.5.
Năm 2017, động cơ tăng áp 1.6L vẫn được giữ lại, tuy nhiên, đường kính turbo đã tăng từ 33mm lên 36mm. Các nhà sản xuất cũng được tự do tối đa hóa khí động học và phanh. Họ cũng cho phép sử dụng các vi sai ngắt tự động bằng điện nhưng vi sai phía trước và phía sau vẫn phải là cơ khí.
Các dòng xe mới với hệ dẫn động tất cả các bánh (AWD) như Quattro, Mitsubishi Evo, Subaru WRX ra đời mang đến một kỷ nguyên mới. Subaru WRX STi là lựa chọn tuyệt vời cho đường đua rally, một huyền thoại với hệ thống giảm xóc, phanh, động cơ cải tiến. Tuy nhiên, yếu tố tiên quyết nhất vẫn là giao tiếp giữa người lái và đồng lái. Ở địa hình trắc trở, tốc độ di chuyển cao, chỉ “sai một ly” thôi cũng có thể đe dọa tính mạng cả đội.
Việt Nam có rất nhiều thuận lợi để xây dựng các chặng đua rally. Mũi Dinh - Ninh Thuận là nơi được nhiều chuyên gia đánh giá cao. Địa hình đồi cát đặc biệt, chất cát mềm và thay đổi liên tục theo tốc gió. Ngoài ra ở Việt Nam cũng có nhiều dạng địa hình khác như dốc núi cheo leo, cao nguyên, đồng bằng,... trải dài từ Bắc vào Nam. Điều này khiến tay đua khó xử lý bánh lái hơn, dễ bị kẹt bất kỳ lúc nào.
Tuy nhiên, môn thể thao đua xe chưa được đầu tư nghiêm túc, chuyên nghiệp khiến câu hỏi khi nào Việt Nam có thể tổ chức một giải đua rally chính thức vẫn còn bỏ ngỏ.
Trong lịch sử, raLLy racing được biết đến như là môn thể thao xe đem lại hàng tỷ đô lợi nhuận mỗi giải. Thể thức này khiến hàng triệu người Mỹ chi mạnh tay và dành cả cuối tuần chiêm ngưỡng những con ‘quái thú’ chinh chiến. Rõ ràng, Việt Nam hội tụ những tiềm năng ban đầu để phát triển. Vì thế một giải đua xe đường trường đúng nghĩa là dấu hiệu đáng mong đợi với các tín đồ xe.
